Hormonların Klinik Kullanımları

Hormon: 

Endokrin bezlerden salgılanan kan ve lenf yoluyla hedef doku-organa giden burada bazı değişikliklere neden olan kimyasal habercilerdir.

-Kimyasal Yapılarına Göre:

 Peptid hormonlar: GnRH, Oksitosin

 Glikoprotein hormonlar: FSH LH ECG HCG

 Steroid hormonlar: Progesteron Testesteronlar, Östrojenler

 Karışık hormonlar

-Salgılandıkları Beze Göre

-Hedef Doku ve Organlara Göre

n Özellikleri

 Endokrin hücrelerde sentezlenir, paketlenir, salgılanır.

 Lokal etkili değildir. (Histamin Eritropoietin, Prostoglandin hariç.)

 Vücut sıvılarıyla hedef dokulara ulaşır.

 Belli doku organ ve bezlere etkilidir.

 Spesifik reseptörlere tutunur, spesifik enzimleri aktive ederler.

n Peptid Hormonlar

GnRH

 Doğal olarak hipotalamusta üretilir. Portal dolaşım ile adenohipofize gelir.

 Hipofiz bezinden FSH ve Lh sentezini uyarır.

 Küçük yapısı sayesinde immun sistemi uyarmaz. Anti-hormon oluşturmaz.

 Tamamı hipofizde kullanılır. Bu sayede ette ve sütte kalıntı bırakmaz.

 Klinik hormonon analogları kullanılır.

Endikasyonları

 Kistik ovaryumların tedavisinde (patlamayan graaf foliküllerin patlatılmasında.)

 Ovulasyonu uyarmak amacıyla profilaktik veya küratif tedavi amacıyla kullanılabilir. (senkronizasyonda)

 Luteal yetersizliklerde (erken embriyonik ölümlerin önüne geçmek için progesteron sentezini arttırmak amacıyla kullanılabilir.)

 Ovaryumların postpartum fonksiyon bozukluklarından korunmak amacıyla

 İnekte hakiki anöstrus olgularında ve anöstrus devresindeki küçük ruminantlarda ovaryum fonksiyonlarını uyarmak için kullanılabilir.

 GnRH uygulamaları östrusun farklı dönemlerinde farklı sonuçlar verir.

 Ovaryumlarda corpus luteum varken ovulasyonu uyarmak amacıyla kullanılırsa bir işe yaramayacağı aşikar.

Oksitosin

 Hipotalamustan üretilip sistemik dolaşıma katılan bir hormondur.

Endikasyonları:

 Sütün indirilmesi amacıyla.(meme myoepitellerini uyardığı için sütün tamamen boşaltılmasını sağlar.)

 Doğumu uyarmak üzere

 Retentio secundinarium ve postpartum akut metritis olgularında.

 Sezaryen operasyonu ve prolapsus uteri olgularında

 Luteal regrasyonu sağlamak üzere.

 Uterus kaslarını da uyardığı için gebelikte kullanılması uygun değil.

 Adrenalin ile antogonist etkili

 Karnivorlarda doğum esnasında ki yumuşak doğum kanalı sorunlarında müdahale etmeden oksitosin kullanmak pek uygun değil

Vasopressin (ADH)

 Hipotalamus nörohipofizinden salgılanır. Böbreklerde suyun tutulmasını ağlar.

 Düz kaslarda ve arterlerde kontraksiyonlara neden olur.

n Glikoprotein Hormonlar

 Adenohipofizden ve plasentadan salgılanırlar. Plasentadan salınanlar bütün türlerde görülmezler(gonado tropik hormonlar)

FSH

 Ovaryumlarda foliküler gelişmeyi uyarır. Erkeklerde ise testislerde sertoli hücreleri ve spermatogenesisi uyarır.

Endikasyonları

 İnaktif ovaryum olgularında

 Postpartum hakiki anöstruslarda

 Ovaryumlarda süperfolikülasyon oluşturmak üzere.

 Spermatogenesisin uyarılması amacıyla kullanılır.

 Yarılanma ömrü çok kısa olduğundan periyodik olarak kullanılmalıdır.

 Folikül gelişimini uyarır. Gelişen foliküllerde LH reseptör sayısını arttırır.

ECG

 Gebe kısraklarda endometriyal kaplarından 40-120.günler arasında salgılanır.

 FSH ile aynı etkidedir. Ama yarılanma ömrü daha fazla. Bu yüzden etkisi daha uzundur.

 Koyun keçi ve inekte gönül rahatlığı ile folikül geliştirmek için kullanılabilir. Sadece kısraklarda bu etkiyi göstermez.

Endikasyonları

 Süperfolikülasyon oluşturmak için

 İnaktif ovaryuma bağlı anöstrusta

 Mevsimsel olarak anöstursta bulunan hayvanlarda siklik aktiviteyi başlatmada.

 En sık kullanım alanı koyun ve keçidir.

LH ve HCG

 LH olgunlaşan folikülün patlaması ve ovulasyon sonrası CL formasyonunda.

 Testislerde testesteron salgısını başlatır.

 Gebelerde koriondan salgılanır.

 Ovaryum kistlerinde

 CL geliştirmek için

 Östrusu uzun süren türlerde tohumlama sonrası.

 Büyük yapılı olduğundan immun sistemi uyarur. Anti-hormon oluşturur.

n Steroid Hormonlar

Progesteron:

 CL plasenta ve az miktarda adrenal korteksten salınır. Gebeliğin devamını sağlar.

 İmmun sistemi baskılar ( T Lenfosit)

 Myometrial östrojen reseptör sayısını azaltarak östrojenin myometrium üzerine olan tonik etkisini baskılar.

 Meme alveollerinin ve analık iç güdüsünün gelişmesini sağlar.

 GnRH ve gonadotropini iyi baskılar

 Anabolizan etkisi vardır.

Klinik Kullanımı

 Yan etkileri: tüy dökülmesi ve ağarma, iştah ve kilo artışı, köpeklerde kistik endometriyal hiperplazi.

 Geniş kullanım şekli vardır. Sindirim kanalında değişikliğe uğramaz bu yüzden hayvanlarda kullanımı yasak.

Endikasyonları:

 Siklik ve nonsiklik evcil hayvanlarda üremenin denetlenmesi girişimleri

 Gebe hayvanlarda hormonal kökenli abortların önüne geçmek ve gebeliği desteklemek amacıyla

 İnekte hakiki anöstrusta, afonksiyonel olan ovariumların işlevlerini uyarmak üzere uygulanır.

 Kistik ovaryum durumlarında.

 İnekte meme ödeminde.

 Köpekte siklik düzensizliklerin tedavisinde.

 Köpekte yalancı gebeliklerin tedavisinde.(prolaktin sentezini bloke ederler.)

 Erkek köpekte prostat kiperplazisinin sağaltımında

Öneriler

 Uygulama yapılacak hayvanda genital bir enfeksiyon olmamalı

 İlk östrusunu göstermemiş hayvanlarda endike değil.

 Uzun süreli kullanılması kistik endometrial hiperplazi mukometra ve pyametraya neden olabilir.

Östrojenler

 Ovartum plasenta ve adrenal korteksten ve kısmen testislerden salgılanır.

Endikasyonları

 Uterusun boşaltılması (uterus motilitesi ve tonusunu arttırarak içeriğin boşaltılmasına imkans sağlar)

 Retentio scundinarium ve metritis olgularında.

 İnekte vaginitis olgularında

 Östrus belirtilerini başlatmak için

 Köpeklerde pubertasın gecikmesi veya anöstrusun uzun sürmesi gibi durumlarda.

 Kalıcı CL’ye bağlı anöstrus olgularında.

 Memeleri geliştirip laktasyonu başlatmak üzere

 Karnivorlarda istenmeyen çiftleşmeler sonucunda implantasyonu engellemek üzere kullanılabilir.

 Karnivorlarda laktasyonu durdurmak amacıyla

 Köpekte yalancı gebelikten sağıltılmasında

 Karnivorlarda ovario-hysterectomie operasyonunu izleyen komplikasyonlarda.

Öneriler

 Köpeklerde uzun süreli kullanımlarda kemik iliğinin fonksiyonları baskılanabilir, kistik ovariumlara ve süt salgısının azltılmasına neden olabilir.

 Gebelik esnasında kullanılması, fötüste anomalilere, cervixin açılmasına ve abortusa neden olabilir.

Testesteron

 Testislerde intersititiel leydig hücrelerinde sentezlenir.

 Androgenlerin yüksek dozlarda uygulanması gonadotropinlerin salınımını inhibe eder. Merkezi sinir sistemi üzerine organize edici etkisi de bulunmatadır.

Endikasyonları

 Erkek hayvanlarda libidoyu uyarmak üzere

 Sekunder erkeklik karakterlerinin gelişmesini sağlamak üzere

 Protein metabolizmasında anabolizan olarak kullanılır.(sığırlarda kullanımı yasak, düşkün köpeklerde anabolik olarak uygulama sahası bulabilirler.

 Köpeklerde hipogonadizm ve kriptorşidi sağaltımında

 Feminizasyon olgularında

 Dişilerde uterus kanamalarında, meme ve genital organ tümörlerinde büyümeyi önlemek üzere, östrusun ertelenmesi amacıyla, köpekte yalancı gebelik olgularında.

Öneriler

 Yüksek doz uzun süre uygulamalarda, clitoral hipertrofi ve vaginitise neden olabilir

 Anabolik etkisi sodyum ve su retensiyonuna neden olur.

 Gebe köpeklerde yapılan uygulamalarda, dişi fötüsler üzerine ürogenital anomalilere neden olabilir.

PGF2a

 Doku hormonları olup normal fizyolojik işlec veya metabolik fonksiyonlar sırasında çeşitli dokulardan salgılanarak lokal mediatör olarak görev yapar.

 Mekanik fiziksel kimyasal veya travmatik her türlü olay prostoglandin formasyonunu hızlandırır.

 Değişik şekilleri olmakla beraber E ve F en önemlileri

 Üreme sistemi üzerin: siklik luteolizis sağlar. Gebe uterusu doğum için uyarır.

 Solunum: E bronchial dilatasyon F konstriksiyon

 Dolaşım: arteriyel ve venöz basınçta azalma oluşturur.

 Renal sistem: diüretik ve natriüretik olarak etkilidir.

 Gastrik sekresyonu inhibe eder

 Pg çabuk metabolize olur. Lokal olarak iş görürler

 İnekte 5-17 günlerde verilerek luteolitik etkisi sağlanabilir.(kısrakta 5. Gün)

 Koyunlar ilk 5 günde cevap vermezler

 Köpekler PGF2a’ya oldukça dirençlidir.

Endikasyonları:

 Seksüel siklusların senkronizasyonunda.

 Suböstrus ve anöstrus olgularında (potpartum CL varlığında)

 Kısrakta uzayan diöstrüs olgularında (laktasyon anöstrüsü yalancı gebelik erken emriyonik ölümleri izleyen anöstrus olgularında)

 Kronik purulent endometritis (erken embriyonik ölümler uterusun yaralanması bakteriyel enfeksiyonlar ve retentio secundinarium olgularında uterus içinde purulent bir içerikle doludur. Bunun tedavisinde

 Metritis olgularında

 Luteal kist olgularında

 Normal gebeliğin sona erdirilmesinde

 Patolojik gebeliklerde

 Doğumun uyarılması

 Fertiliteyi yükseltmek için

 Köpeklerin yalancı gebeliklerinde

 Plasental bölgelerin subinvolusyonu

Öneriler

 Gebe gastrointestinal ve respiratorik sistemlerinde akut-subakut bozukluklar bulunan hayvanlarda endike değiller.