GUMBORO HASTALIĞI (INFECTIOUS BURSAL DISEASE)

TANIM

Gumboro Hastalığı, 3-6 haftalık genç tavukları etkileyen viral bir hastalıktır. Virusun hedef organı Bursa Fabricius’tur.

Gumboro Hastalığı’nın ekonomik etkileri iki şekilde karşımıza çıkar,

1. %40’ların üzerinde direkt mortalite,
2. Beraberinde oluşacak sekonder enfeksiyonların üretim ve verim değerleri üzerine olumsuz etkisi.

MİKROBİYOLOJİ

Birnaviridae familyasına dahil olan RNA virüstür.

Stabil, geniş pH (2-12) aralığında yaşayabilen, ısıya dayanıklı (60©’de 30 dk.) bir virüstür.

Aldehitler, iyot ve klor bileşiklerinin yoğun konsantrasyonlarına karşı duyarlıdır.

VİRUSUN SINIFLANDIRILMASI

1. Serotip 1

Kanatlıları etkileyen patojenik IBDV

- Klasik

- Hiper veya oldukça virulent

- Varyant IBDV suşları

- Bütün IBDV suşları

1. Serotip 2

Patojen olmayan IBDV suşları

1. Serotip 1
   1. a.       IBDV’nin Düşük Virulanslı Saha Suşları ve Aşı Suşları

Herhangi bir klinik semptom ya da mortalite oluşturmazlar. Virusun virulansına bağlı olarak gözle görülebilir Bursal lezyonlar olabilir.

1. b.      Klasik IBDV Suşları

%20’nin altında mortalite ve Bursal lezyonlara neden olur. Orta derecede maternal antikor seviyelerini de aşabilirler.

1. c.       Hiper veya Çok Virulent IBDV Suşları

%20’nin üzerinde mortalitelere ve Bursal lezyonlara neden olur. Klasik suşlara oranla çok daha yüksek seviyelerde maternal antikor seviyelerini aşabilirler.

1. d.      Varyant IBDV Suşları

Klasik suşlar için tipik olan virüs nötralizasyonlarına sahip olmayan suşlardır. Çok ciddi Bursal hasar (atrofi), immunosupresyon ve erken dönem IBDV enfeksiyonlarına neden olurlar. Mortalite %5’lerden daha azdır.

Test Yöntemleri

1. Kros Virus Nötralizasyon
2. ELISA
3. RT/PCR – Ters Transkriptaz/Plimeraz Zincir Reaksiyonus

VİRUSUN YAYILMASI

IBDV Vertikal olarak bulaşmaz.

Dışkılar, kontamine aletlerle veya organik materyallerle horizontal bulaşma olası yayılma şeklidir.

Alphitobius diaperinus (Kadavra yiyen bir böcek türü) vektör olarak görev almaktadır.

-          Bütün enfekte altlık ve enfekte hayvanların karkasları uygun bir şekilde kanatlı işletmesinden veya bçlgeden uzaklaştırılmalıdır.

-          İyi planlanmış dezenfeksiyon programları uygulanmalıdır.

-          Üretim dönem aralıkları arttırılmalıdır (En az 10 gün)

KLİNİK BİLGİLER

Semptom ve Lezyonlar

Semptom ve lezyonların derecesi, virusun virulansı, Kanatlının türü (Broiler, layer) ve enfekte kanatlının bağışıklık durumuna bağlıdır.

1. Akut Klinik IBD

-          Hastalık ani başlar

-          Enfekte hayvanlar durgun, tüyleri kabarık, düşkünlük, yerden kalkamama, yem tüketiminde azalma, beyaz sulu dışkı ve ateş gözlenebilir.

-          Enfeksiyondan 3 gün sonra morbidite ve mortalite başlar, 5-7 günde pik yapar ve düşer.

-          Mortalite genellikle %10-20 arasındadır.

-          Mortalite sahada yumurtacılarda broilerlere göre daha yüksektir.

-          Ölen hayvanlar dehidredir ve böbrek lezyonları gözlenir.

-          Göğüs ve bacak kaslarında peteşiyel kanamalar gözlenir.

-          Kursak ve taşlık birleşimlerinde kanamalar ve erozyonlar gözlenebilir.

-          Bursal lezyonlar hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterebilir.

Enfeksiyondan Sonraki Gün Sayısı	Boyut	Morfoloji
2-3	Bursanın boyutu ve ağırlığı artar	Jelatinöz ve ödemli sarı renkli bir transudat serozal yüzeyi kaplar.Renk normal beyazdan krem rengine doğru değişir. Peteşiyelden yaygına kadar değişen kanamalar izlenebilir.
4	Bursa normal boyut ve ağırlığının iki katına ulaşır
5	Bursa normal ağırlığına döner	Transudat ve ödem kaybolur. Bursa gri bir renk alır.
8	Bursa normal ağırlığının 1/3’üne ulaşır

1. Subklinik IBD

-          Civcivler yumurtadan çıktıktan sonraki ilk 2 haftada IBDV ile karşılaştıklarında oluşur. Civcivler bu dönemde, hastalığı önleyebilen fakat Bursa Fabricius’taki viral replikasyonu önleyemeyen maternal antikorlara sahiptir.

-          Bursa Fabricius atrofisi, immunosupresyon ve buna bağlı olarak sekonder enfeksiyonlara (E. Coli gibi) yakalanma sıklığındaki artışla karakterizedir.

-           Mortalitede pik gözlenmez.

-          İmmunosuprsyon nedeni ile hastalığı takiben yapılan aşı uyglamalarında daha zayıf reaksiyonlar alınır.

AŞILAMA

Virusun direnci nedeni ile IBDV kontrolünün temelini aşılama oluşturur. İki tip aşı kullanılır;

1. İnaktif IBDV Aşıları – Yağ emülsüyonlu adjuvant kullanılır
2. Canlı IBDV Aşıları

İyi bir koruma, hayvanlarda yüksek seviyelerde nötralizan antikorun indüklenmesi ile sağlanır. Antikorlar, virüs bursayı enfekte etmeden önce virüsü nötralize ederler veya düşük antikor seviyeleriyle klinik hastalığın oluşmasını engellemek için yeterli miktarda virüs nötralize edilir.

Vv IBDV D6948		Klasik Faragher 52/70		Aşı Titresi (VN log₂)	Aşı Tipi
KORUNMUŞ		KORUNMUŞ		11	HOT
	BURSAL HASAR
KLİNİK HASTALIK			BURSAL HASAR	8	INTERMEDIATE PLUS
		KLİNİK HASTALIK		6	INTERMEDIATE
				4	MILD

HİPERİMMUNİZASYON

Hiperimmunizasyon damızlıların 4-10 haftalık yaşta Canlı IBDV aşılarıyla aşılanmasıyla sağlanır, bunu 16-18 haftalık yaş döneminde İnaktif IBDV aşılamaları izler.

Damızlıklarda bu aşılamalarla oluşturulan yüksek seviyede IBDV Nötralizan Antikorları pasif olarak bir günlük yaştaki civcivlere yumurta sarısı kesesi ile transfer edilir, bunlara Maternal Kaynaklı Antikor (MDA) denir.

Bu strateji civcivlerin kuluçkadan çıktıktan sonraki ilk bir veya iki kritik haftasında korunmayı sağlar.

Broilerlerde Varyant IBDV’nin kontrolü, Damızlık kümeslerin İnaktif Varyant IBDV aşıları ile hiperimmunizasyonu le sağlanır.

ANTİKORLAR

1. 1.       IBVD – Antikor Yokluğunda

-          Virus Sindidirm yolu ile alınır,

-          Bağırsak duvarını aşarak kan dolaşımına girer,

-          Virus kan yolu ile Bursa Fabricius ta dahil olmak üzere farklı iç organlara taşınır,

-          Bursa Fabricius’ta çok miktarda Viral Replikasyon ve Bursal Hasar oluşur,

-          Klinik semptomların ve lası ölümlerin görüldüğü Sekonder Viremi oluşur. Bütün organlarda yüksek seviyelerde virüs tesbit edilir.

1. 2.       IBVD – Düşük Antikor Varlığında

-          Virus Sindidirm yolu ile alınır,

-          Bağırsak duvarını aşarak kan dolaşımına girer, dolaşım antikorlarına maruz kalır,

-          Antikorlar virusun bir kısmını nötralize eder, böylece daha az enfeksiyöz virüs Bursa Fabricius ta dahil olmak üzere farklı iç organlara taşınır,

-          Bursa Fabricius’ta viral replikasyon olur, düşük dozdaki enfeksiyöz virüs nedeniyle oluşan Bursal Hasar sadece kısmidir,

-          Sekonder viremi oluşur, fakat dolaşımdaki virüs sirkülasyonu klinik semptom oluşturmak için gerekli olan miktardan daha az olabilir,

-          Klinik Gumboro Hastalığı gözlenmez ancak Bursal Hasar nedeni ile immunosupresyon oluşabilir.

1. 3.       IBVD – Yüksek Antikor Varlığında

-          Virus Sindidirm yolu ile alınır,

-          Bağırsak duvarını aşarak kan dolaşımına girer, dolaşım antikorlarına maruz kalır,

-          Antikorlar virusun bir kısmını nötralize eder, böylece daha az enfeksiyöz virüs Bursa Fabricius ta dahil olmak üzere farklı iç organlara taşınır,

-          Bursa Fabricius’ta viral replikasyon olur, düşük dozdaki enfeksiyöz virüs nedeniyle oluşan Bursal Hasar sadece kısmidir,

-          Sekonder viremi oluşur, fakat dolaşımdaki virüs sirkülasyonu klinik semptom oluşturmak için gerekli olan miktardan daha az olabilir,

-          Klinik Gumboro Hastalığı gözlenmez ancak Bursal Hasar nedeni ile immunosupresyon oluşabilir.

YAVRULARDA MATERNAL ANTİKOR (MDA) DÜŞÜŞÜ

MDA yeterli miktarda yüksek titrede olduğu sürece koruyucudur. MDA titreleri, metabolizmaya ve büyümeye bağlı olarak broilerlerde her 3-3,5 günde, broiler damızlıklarda 4,5 günde ve yumurtacılarda 5,5 günde 1log₂ VN oranında düşer, bu nedenle kuluçkadan çıkımdan sonraki 2-3 hafta içerisinde IBDV enfeksiyonlarına duyarlılığı artar.

MDA civcivleri saha enfeksiyonlarına karşı korur fakat Canlı Aşıları da nötralize eder ve bu durum da aşılamada başarısızlıklara neden olur. Bir günlük yaştaki civcivlerin geldikleri kümeslerin bilinmesi ve dolaşımdaki MDA seviyelerinin tesbit edilmesi etkili canlı aşı programlarının yürütülebilmesi için çok önemlidir.

AŞILAMA PROGRAMLARI

Rutin bir aşılama programı yoktur.

Aşılama programlarını etkileyen faktörler;

-          Aşılanacak hayvanların tipi (Broiler, breeder, layer)

-          MDA Seviyesi; MDA başlangıç seviyesi yükseldkçe aşılama yaşı artar.

-          MDA’nın uniformitesi; MDA seviyelerinde farklılıklar çok yüksekse kümesin immunizasyonu için ikinci bir Canlı IBD aşılaması gereklidir.

-          Kullanılan aşının MDA kırma titresi,

-          Saha enfeksiyon baskısı

Canlı aşı Seçimi;

-          Saha enfeksiyonunun virulensine, (MDA engeli nedeni ile Hafif ve Orta şiddetli aşı suşlarının VV IBD’ye karşı verimleri zayıftır)

-          Aşılanacak civcivlerin yaşına (Erken yaşta artan MDA seviyesi nedeni ile daha güçlü aşı kullanımı),

-          Gumboro salgınının izlendiği yaşa bağlıdır.

Canlı IBD aşıları toplu uygulamalar için uygundur.

1. 1.     CANLI AŞILAR

TİCARİ İSİM	ŞİDDETİ	FİRMA
BURSINE – 2	INTERMEDIATE	PFIZER
BURSINE PLUS	INTERMEDIATE PLUS	PFIZER
CEVA GUMBO L	INTERMEDIATE	CEVA
CEVA BURSA L	INTERMEDIATE	CEVA
CEVA IBD L	HOT	CEVA
CEVAC TRANSMUNE IBD	HOT	CEVA
BUR 706	INTERMEDIATE	RTA
GALLIVAC IBD	INTERMEDIATE	RTA
GALLIVAC IBD H 2512	INTERMEDIATE PLUS	RTA
TAD GUMBORO VAC FORTE	INTERMEDIATE	AVİMEDİCA
BURSAL DISEASE VACCINE	INTERMEDIATE	AVİMEDİCA
HIPRAGUMBORO CH 80	INTERMEDIATE	HIPRA
HIPRAGUMBORO GM 97	HOT	HIPRA
IBA VAC ST	INTERMEDIATE PLUS	GÜNEŞLİ
IBA VAC	INTERMEDIATE	GÜNEŞLİ
NOBILIS GUMBORO BROILER	INTERMEDIATE	MSD
NOBILIS GUMBORO D78	INTERMEDIATE	MSD
NOBILIS GUMBORO 228 E	HOT	MSD
TABIC MB	INTERMEDIATE PLUS	POLİMED
BURSA VAC	HOT	SANITA
UNIVAX BD	INTERMEDIATE	SANITA

1. 1.     İNAKTİF AŞILAR

TİCARİ İSİM	ŞİDDETİ	FİRMA
BURSINE K		PFIZER
BURSINE N-K		PFIZER
NOBILIS GUMBORO INAC		MSD
NOBILIS G+ND		MSD
BIGOPEST		RTA
GALLIMUNE 201		RTA
HIPRAGUMBORO BPL2		HIPRA
HIPRAVIAR TRT4		HIPRA
GUMB-VAC		GÜNEŞLİ
EDS+G-VAC		GÜNEŞLİ
G-OLVAC		GÜNEŞLİ
OLVAC A+G		GÜNEŞLİ
OLVAC B+G		GÜNEŞLİ
OLVAC A+B+G		GÜNEŞLİ
OLVAC B+G+R		GÜNEŞLİ