Veteriner Halk Sağlığı

*Zehirli bitkiler: bazı bitkiler özellikle baklagiller antinutrisyonel ve biolojik komponentleri içerir.bunlar enzim inhibitörleri ince bağırsağım mukoza tabakasını etkilerler.( saponin hemaglutinin ve lektin) aşırı intestinal gaz oluşumuna neden olurlar (oligosakkaritler) ve memelilerde reproduktif bozukluklara neden olurlar ( östrıjenik isoflaven)

Okzalat fitat tannin mineral değerlendirilmesini engeller.

*ZEhirli mantarlar:  mantar toksinleri amotoksin fallotoksin (grup 1) gyromitrin (g2) muscarin (g3) butafenin (g4) muskarol (g5) psilocin(g6)

*Zehirli deniz ürünleri ciguatera zehirlenmesi (cigua toksin maitoroksin) barbunya kolerası (barbunya balığı yumurtası)  kirpi balığı zehirlenmesi ( tetradotoksin) clupeotoksin( hemotoksik norotoksik) sazan balığı zehirlenmesi, Haff hastalığı (sazan çapak çamça pisi alabalık tüketimi)

*Kimyasal kaynaklı besin zehirlenmeleri

İnsektisid(böcek öldürücü) , fungisid (mantar) perbisit

(ot) rodentisit (rodent) nematisid (kurt öld) mollusit( yumuşakça öld)

*İnsektisitler:  organik klorlu bileşikler (ddt klordane)

Organik fosforlu bil( parathion malathion ) karbamatbileşikler( carbary aldricab) bitkisel kaynaklı bil( nikotin) organik bileşikler( arsenik) besinlerde kontaminasyona neden olan başlıca insektisidlerdir.

*Pestisitlerin zararlı etkilerinin önelnmesi için  üretici ve tüketici eğitilmeli yüksek dozda ilaç kullanılması önelenmeli ilaçlama sürelerine uyulmalı ilaçlama işlemi zamanında ve düzenli aralıklarla yapılmalı. Uygun ilaç seçimi ve dozajı yapılmalı.ilaç şişeleri kontrol altında tutulmalı.

*Arsenik zehirlenmesi:  toprak tarım ilaçları fosforlu gübre deniz ürünleri kaynak suları kontaminasyon kaynaklarıdır.bulantı kusma şiddetli karın ağrısı aşırı salivasyon ve felç belli başlı semptomlardır.

*Kurşun zehirlenmesi egzoz gazlarının etkilediği otoyol kenarındaki bitkiler kurşunlu borular ile taşınan sular konserve kutusundaki lehimler başlıca kaynaklardır.ağızda yanma karın ağrısı kusma körlük.

*Civa zehirlenmesi: endustri atıkları ve zirai ilaçlar kaynaklardır. Akutta böbrek ve sinir sistemi kronikte merkezi sinir sistemi semptomları görülür.

*Bakır zehirlenmesi: besinler bakır kaplar ve fungisidler kontaminasyon kaynağıdır.

*Gıda katkı maddeleri:

Renk maddesi : tartarazin E102, kamosin E122, fritrosin E127

Koruyucular: sorbik asit E200(deride irritasyon)potasyum nitritE249(baş dönmesi baş ağrısı nefes almada güçlük potansiyel karsinojen), potasyum benzoat E212, laktik asit E270 karbondioksit E 290

*Kusma ve bulantı semptomları ön planda olan besin

İnk per- klinik bel- analiz için örnek- muhtemel etken

-1 sa az- bulantı kusma kötü tat- kusmuk idrar kan gaita- ağır metal zehirlenmesi

-1 2 sa bulantı kusma siyanoz baş ağrısı baş dönm solunum güçlşuur kaybı- kan- nitrat nitrit zeh

-1 6 sa  bulantı kusma öğürme ishal karın ağğrısı dermansız- kusmuk gaita- staph aerus

-8 16 sa- bulantı kusma karın ağr ishal-kusmuk gaita- b cereus

-6 24 saat bulantı kusma ishal susamak göz bebekl büyümesi kollaps koma- idrar kan-makroskobik mantar zeh(amentia)

*Boğaz ağrısı ön planda besin kayn

-12 72 saat-boğaz ağrısı ateş bulantı kusma geniz akıntısı-boğaz svabı- str pyogenes

-2 5 gün boğaz ve burunda yangı grimsi bir eksudat ateş üşüme boğaz ağrısı kırgınlık yutmada güçlük servikal lenf bezlerinde ödem- boğaz svabı kan- corynebacterium diphtheriae

*Sinirsel semptomlar ön planda olan

1 saatten az- çınlama hissizlik baş dönmesi sersemleme sendeleme uyuşukluk boğazın kuruması solunum felci(etken kabuklu su ürünleri toksini)

_Gastroenteritis sinirlilik bulanık görme gögüs ağrısı siyanoz seğirme konvulsiyon-kan idrar yağ biopsi-organik fosforlu insektisid

_aşırı salivasyon terleme gastroenterit düzensiz nabız astım benzeri solunum-idrar –muscaria tip mantar

_çınlama hissizlik baş dönm bıkkınlık gasteroenterit deride dökülme hemoraji gözlerin sabitleşmesi-tetraodon toksinleri

-1 6saat- çınlama hissizlik gasteroenterit baş dönm ağızda kuruma kaslarda ağrı göz beb dilatasyon bulanık görme felç(ciguera toksin

-12 72 saat baş dönmesi bulanık veya çift görme ışığa karşı reflex kaybı konuşma yutkunma ve nefes almada güçlük ağızda kuruma hissi zafiyet – kan gaita- cl botulinum

- 72 saatten fazla – hissizlik bacaklarda dermansızlık spastik felç görüş kaybı körlük koma –idrar kan gaita saç- civa

*karın ağrısı ve ishal sepmtomları ön planda:

-8-22 saat karın ağrısı ishal—karın ağrısı, ishal – gaita --- cl.perfinges,b.cereus

-12-74 saat ---karın ağrısı, ishal,kusma, ateş,üşüme,kırgınlık--- gaita –salmonella,shigella,enteropaojenik e.coli, y enterocolitica, v.paraheamolyitcus, c. Jejuni

-3-5 gün—karın ağrısı, ishal,ateş, kusma,solunum sistemi semptomları---gaita—enterik viruslar

-1-6 hafta –mükoz ishal, karın ağrısı,ağırlık ağırlık kaybı---gaita---giardia lamblia

-bir ile birkaç hafta--- karın ağrısı, ishal, konstipasyon, baş ağrısı , uyuşukluk,ülser--- gaita---entomoeba histolytica

-3-6 ay karın ağrısı iştahsızlık ağırlık kaybı asabiyet uykusuzluk – gaita – taenia saginata t solium

*allerjik semptomlar ön planda olan

--1 saatten az—baş ağrısı baş dönmesi,kusma, bulantı,acı lezzet hissi,yüzde kızartı,şişme ve kızarıklar,agızda yanma hıssı,asırı kasıntı---kusmuk içeriği---histamin

--1 saatten az---ağzın etrafında hissizlik,kızarma, baş dönmesi,baş agrısı, bulantı,asırı duyarlılık,cınlama---kusma---monosodyum glutanat

--1 saatten az---kızartı, sıcaga duyarlılık, kasıntı,karın agrısı,yuzde solgunluk---kusma---nikotinik asit

*genel enfeksıyon semptomları on planda

--4-28 gün --- gastroenteritis,ateş,gözlerin şişmesi,terleme,kaslarda agrı, üşüme,halsızlık,solunum güçlüğü---kaslardan biyopsi---trichinella spiralis

----7-28gün---kırgınlık,baş agrısı,ateş,öksürük,bulantı,kusma,konstipasyon,karın agrısı,üşüme,kanlı ishal,pembe benekler---dıskı kan---salmonella typhi

--10-15 gün---ateş bas agrısı,myalji,vucutta lekeler,--kan lenf bezlerının bıyopsısı---toxoplasma gondi

--10-50 gün—ateş, kırgınlık,iştahsızlık,bulantı, karın ağrısı, sarılık---idrar—etiyoloji bilinmeyen muhtemelen viral kökenli hastalıklar

İşletmelerin kuruluş yeri seçiminde rol oynayan etkenler:

Temel	Destekleyici
Ekonomik	Hammadde, Pazar İnsan gücü
Kuruluş yeri	Ulaşım Doğal etkenler (Su,iklim,enerji,yakıt)
Sosyo psikolojik
Politik

Bölümler:Üretim bölümlerinin alan yoğunluğunun yanında hacimsel olarakda geniş tutulması gerekir.Bu durum dikkate alındığında tavan yüksekliklerinin büyük önemi ortaya çıkmakta ve ortalama 4-6 m. Olması tavsiye edilmektedir.Çalışma alanı tespit edilirken işçi başına 2.5 metrekare serbest saha düşecek şekilde hesaplanmalıdır.                                                        Alet-Ekipmanlar:Besin işletmelerinde uygulanacak üretim tekniği seçiminde en son uygulamalar seçilmelidir.Besin güvenliği açısından insan faktörü mümkün olduğunca azaltılmalı ve otomasyon sistemler tercih edilmelidir.Üretimde kullanılan tüm alet ve ekipmanlar sağlığa uygun malzemelerden kolay ve iyi temizlenebilir pürüzsüz kontaminasyona yol açmayacak özellikte olmalıdır.Alet ve ekipman daima temiz tutulmalıdır.Tüm malzeme alet ve ekipman ısı, buhar asit alkali ve tuz gibi maddelere karşı dayanıklı olmalıdır.Çok sık yer değiştirme üretim işlemini aksatacağından ilk yer seçimi çok önemlidir.Aletler duvardan tavandan ve tabandan ve diğer ekipmanlardan en az 1m uzakta yerleştirilmelidir.Alet ve ekipmanların dizilişi tekerlekli araçlar doluyken zemin eğimi yönünde boş iken eğimin tersi yönünde yürütülebilecek şekilde ayarlanmalıdır.Üretimle ilgisi olmayan tüm alet ve ekipmanlar bu bölümün dışına taşınmalıdır.Çalışma tezgahlarında genişlik 75-80 cm uzunluk 2-2.2m yükseklik 70-90 cm olmalıdır.       Zemin:İş yerinin özelliğine göre su geçirmez,kaygan olmayan,yıkanabilir,çatlak oluşturmayan,temizlik ve dezenfeksiyona uygun malzemelerden yapılmalı ve sıvı atıkların akabilmesi için yeterli eğimde olmalıdır.Beton mozaik karo ve mermer türü malzemeler uygundur.Zeminde beton kullanılma zorunluluğu varsa 3-6m.karelik bloklar halinde dökülmesi bu çeşitli sakıncaların önüne geçmekte etkilidir.Bloklar arası 2cm genişliğe sahip olmalı beton donduktan sonra sıcak asfalt ile doldurulmalı ve hareket serbestliği verilmelidir.İşletme zeminlerinde fırınlanmış cilalı karo seramikle veya özel yapılmış2.5 cm kalınlığında kırılmayan ve su emmeyen tuğlaların kullanılması uygun olur.İşyeri zemini temizlk yönü doğrultusunda su birikmesine engel olacak şekilde eğimli olmalıdır.Bu amaçla işletmelerdeki eğim su akış oranına göre 1/40-1/80 civarında olmaktadır. Atık suyun üretim yerlerinde ısgaralı ve koku kapanlı drenlerle,diğer alanlarda da uygun bir sistemle akış yönü temiz sahalardan kirli sahalara olacak şekilde düzenlenmelidir.Kanalların temizlik ve dezenfeksiyona uygun,artıkların tutulması için bölümler arasındaki kanal tertibatında özel bağlantılara sahip olması gerekir.Kanallar asit ve alkali maddelere dayanıklı malzemeden yapılmalıdır.

Duvar:Besin işletmelerinde bahçe,iç ve dış duvar olmak üzere 3 çeşittir.İşletmenin çevresi en az 1.5 m lik bir duvarla çevrili olmalıdır.İç duvarların yapımında tuğlalar kullanılır.ancak yüksekliği en az 2m.den az olmamak koşuluyla qçık renkli, temizlik ve dezenfeksiyona elverişli,sağlam, düzgün ve geçirgen olmayan,bir malzeme ile kaplanmalıdır.Fayans bunun için en verişli malzemedir.Bununla birlikte et ürünü üreten bir işletmede fayansların yüksekliği, soğutma  dondurma ve muhafaza odalarındaen az depolama yüksekliği kadar kesim salonlarında en az 3m diğer bölümlerde ise en az 2m.olmalıdır.Fayans kaplanamayan alanlar temizlenebilir boya ile boyanır.Fayans ya da boya renginin seçiminde ışığı yansıtabilme oranının (örn.beyaz %80-90,açık gri %72,yeşil %60) yüksek olması tercih edilen bir özelliktir.Duvarların birleştiği köşeler keskin değil temizliğinin kolay olması için yuvarlak malzemelerden yapılmalıdır.Duvarlarda bazen darbelere karşı bozulmalar meydana gelebilir. Bu datemizlikte sorun çıkarabilir. Bu yüzden duvar zeminden itibaren 1m.yükseklikte dayanıklı malzeme ile kaplanmalıdır.

1)Vet. Hekimliğin halk sağlığının korunmasındaki görevleri.

Cevap: veteriner hekimlik ile ilgili görevler, biyomedikal görevler, genel görevler

2)Rezervuar konakçılara göre zoonozları sınıflandır.

1.Yabani hayvanlardan insanlara geçenler. 2. Yarı yabani (Güvercin,Rat)lerden bulaşanlar. 3Evcillerden insanlara geçenler diye.

3) Bulaşma şekillerine göre zoonozlar.

Antropozoonozlar(Hayvan İnsana) Amfiksenöz (İnsanz<=>Hayvan) Zooantroponozlar(İnsanHayvana)

4) a) yaşam sikluslarını diğer bir ifadeyle gelişimlerini tamamlayabilmeleri için, birden fazla konakçıya gereksinim duyan zoonozlara... Siklozoonozlar........denir.

    b) Biyolojik olarak arakonakçılardan duyarlı omurgalılara geçerek yaşam sikluslarını tamamlar. Etkenler omurgasız arakonakçıda gelişir. Bunlarda daima başka bir omurgalıya geçmeden önce gizli bir kuluçka devresi vardır. Bu tip zoonozlara . Metazoonozlar. denir.

5) Zoonozların kontrolüne yönelik uygulamaları 5 grupda toplayın.Genel amaçlı kontroller, zoonozların teşhisine yönelik servisler kurmak, hayvanlarda kontrol, bulaşmada etkili araçların kontrolü, insanlarda koruma ve tedavi

6) Besin kaynaklı bakteriyel hastalıklardan korunma kapsamında;

 Besinler pişirme sonrasında ya ....60..... C'in üstünde tutulmalı, ya da hızla ..10.....C 'in altına düşürülmelidir.

7) Besin endüstrisinde İYİ Üretim Uygulamasının kapsadığı aşamalar nelerdir?

urun tanıtımı, hammaddenin kontrolu,uretım sıstemının kontrolu, uretım yapılan tesısın kontrolü,ölçü ve kontrol yontemlerının belırlenmesı, temızlık ve sanıtasyon ,personelın yetıstırılmesı ve kontrolu, paketleme,muhafaza,  dagıtım ve pazarlama sartları, tuketıcının egıtılmesı

10) Besin kaynaklı viral hastalıkların önlenmesinde alınması gereken tedbirleri maddeler halinde yazınız.

*Besinlere uygulanan çeşitli işlemler virusların inaktive olmasını sağladığından titizlikle uygulanmalı.

*Kullanma ve içme suyu hijyeni iyi olmalı.

*Su ürünlerinin özellikle kabuklular,bulunduğu sulara kanalizasyon karışmamalı,

*Enfekte olduğu bilinen hayvanrın ürünlerinin tüketiminden kaçınılmalı.

*Personel hijyeni önemli.*Portör muayenesi düzenli aralıklarla yapılmalıdır. 

8) Besinlerin servisi sırasında m.o kontrolü için alınması gerekli tedbirler?

Besinler pişirildikten sonra derhal servisleri yapılmalıdır. Ilıkta uzun süre muhafazadan kaçınılmalı. 5 ‘ C nin altında veya 63’C nin üstünde tutulmalı. Servis sırasında besinlerin elle teması önlenmeli. Servis ve yemek takımları tamamen yıkanmış ve temizlenmiş olmalı.

9) Besinlerdeki önemli mikotoksinlere 5 örnek veriniz.

Aflatoksin, rubratoksin, okratoksin A,  patulin, , penisilik asit, ergotoksinler, zearalenon,