Balıklarda Viral Hastalıklar

     

¢Başlıca Viral Hastalıklar

Viral hemorajik septisemi

Enfeksiyöz pankreatik nekroz

Enfeksiyöz hematopoietik nekroz

Sazanların ilkbahar viremisi

Sazanların viral yüzme kesesi yangısı

Turna balıklarının kızıl hastalığı

Yayın balıklarının viral hastalığı

Lenfokist hastalığı

Karnabahar hastalığı (Stomatopapilloma)

Çiçek hastalığı (Epitelioma papillosum)

¢




Viral hemorajik septisemi

Alabalıklarda yüksek mortalite ile seyreden septisemik bir enfeksiyondur.

İlk defa Schaperclaus tarafından 1938’de böbrek şişkinliği olarak tanımlanan hastalık; daha sonra enfeksiyöz böbrek şişkinliği ve karaciğer dejenerasyonu; son olarak günümüzde de kullanılan Viral Hemorajik Septisemi olarak tanımlanmıştır.

¢

Etiyoloji

-Etken Rhabdovirus Egtvedi

-3 serotipi vardır.

-Tüm dünyada yaygın olan serotip I olup Serotip II ve III’e yalnızca Danimarka ve Fransa’da rastlanmıştır.

¢



Epizootiyoloji

Hastalığa en çok alabalık ve somonlarda rastlanır.

Özellikle porsiyon büyüklüğündeki (150-200 gr) balıklar etkilenir.

Hastalığın çıkış ve yayılışında en önemli etkenler; kötü çevre koşulları, uygun olmayan bakım ve besleme, stres faktörleridir.

¢


İnkübasyon süresi yaş ve su ısısına göre değişmekle birlikte, 2-7 haftadır.

Bulaşma; latent enfekte ve portörlerin, gaita ve idrarları, su kuşları, enfekte su ve yem ile ektoparazitlerle olur.

Enfeksiyona en çok su ısısının düşük olduğu kış ve ilkbahar aylarında rastlanır.

20-22 oC hastalık durur.

Kayıp %45-100 arasındadır.

¢

Bulgular

Hastalığın;

  -Akut

  -Kronik

  -Sinirsel formları vardır.

¢



Akut form

İştahsızlık

Yüzme bozukluğu (yan yüzme)

Deri renginde koyulaşma

Tek taraflı ekzoftalmus

Solungaçlarda anemi

Solungaçlarda çizgisel olmak üzere göz çevresi ve pektoral yüzgeç tabanında kanama

Mortalite%80-100 arasındadır.

¢

¢



Akut form

Nekropside;

-İskelet kaslarında, periokuler ve periviseral bağ dokuda, iç organlarda ve yüzme kesesinde kanama

-Böbreklerde hiperemi

-Karaciğerde solgun görünüm

¢



Kronik form

  Akut formdaki bulgular daha belirgin olmakla birlikte buna ek olarak

  -Çift taraflı ekzoftalmus

  -Karında şişlik (asites)

  -Anüste hiperemi

  -Mortalitede düşüş ancak gelişme geriliği

¢


Nekropside;

-Karın boşluğunda seröz karakterli sarımsı renkli sıvı

-Karaciğer grimsi renkte olup beyin dahil tüm organlarda peteşiyel kanama

-Midede sarımsı renkte müköz sıvı

¢

¢

¢

¢

¢

¢

¢



Histopatolojik bulgular

Akut formda; kas ve böbreklerde kanama, karaciğerde fokal nekroz, vakuoler dejenerasyon ve intrasitoplazmik inklüzyon cisimcikleri

Kronik formda; ön böbreklerde pigment makrofajları merkezinde nekroz, lenfoid hücrelerde artış

¢

¢

¢



Sinirsel form

Balıklarda denge bozukluğu, ani sıçrama, dairesel yüzme, yüzme sırasında ani duruş ve dönüşler

Makroskobik ve histopatolojik bulgu yoktur.

¢



Tanı

Makroskobik ve histopatolojik inceleme,

Elektronmikroskobik inceleme,

Hücre kültüründe CPE yönünden inceleme,

Serolojik muayene

PCR

Korunma

  Tedavisi yoktur. Sekonder enfeksiyonlar için antibiyotik uygulamaları, koruyucu önlemler alınabilir.

¢




Enfeksiyöz Pankreatik nekroz

Yavru ve genç salmonidae’lerde pankreasın nekrozu ile karakterize bulaşıcı, akut ve mortalitesi yüksek bir hastalıktır.

Etken RNA grubundan Birnavirus’lara ait Enfeksiyöz pankreatik nekroz virusu (IPNV) dur.

¢



Epizootiyoloji

Hastalığa ilk olarak Amerika’da rastlanmıştır. Daha sonra Japonya dahil tüm dünyaya yayılmıştır.

Tüm salmonidae türlerinde ve her yaşta özellikle gençlerde görülür.

¢

Bulaşma; hasta, portör ve latent enfekte balıklardan gaita ve idrar yolu ile ya da kontakt yolla; virusla bulaşık yemlerin alımı; su kuşlarının virusu taşımasıyla ve hasta balıkların yumurta ve spermaları ile olur.

¢


Mortalite ile ısı ve yaş arasında sıkı bir ilişki vardır. Hastalığın çıkışı ve ilerlemesinde,

Virus dozu

Enfeksiyon yolu

Popülasyon yoğunluğu

Su ısısı

Stres faktörleri önemlidir.

 

IPN ölüm oranı yüksek ve hızlı yayılan bir enfeksiyon olup bulaşma spektrumu VHS’den daha geniştir.

¢

Bulgular

Doğal enfeksiyonda inkübasyon süresi 1-2 hafta

Genç alabalıklarda perakut şekillenir, semptom görülmeden ölüm şekillenir ve mortalite %95 tir.

Akut formda; durgunluk, iştahsızlık, renkte koyulaşma, ekzoftalmus, ekseni etrafında dönme, karında şişlik, anüste yangısal değişiklikler ve ventralde kanama

1-3 saat içinde ölümler başlar. Yaşlı balıklarda kronikleşebilir.

¢


  Klinik bulgular spesifik olmayıp, nekropsi bulguları daha tipiktir.

Pilorik seka ve pankreas bölgesinde çok şiddetli kanama ve ileri durumlarda nekroz

Karaciğer ve dalak anemik olup yer yer peteşilere rastlanır.

Bağırsak lümeninde sarımsı renkte müköz içerik

¢

¢

¢
Histopatolojik bulgular

-Pankreasın asinar ve Langerhans adacık hücrelerinde şiddetli nekroz

-İntrasitoplazmik inklüzyon cisimciği

-Çizgili kaslarda hyalin dejenerasyonu

-Böbrek hematopoietik dokusunda dejenerasyon

¢

Tanı

-Histopatolojik ve virolojik olarak kesin tanı yapılır.

-Pankreastaki nekroz ve inklüzyonlar tanıtıcıdır.

Korunma

-Yumurta ve spermalardan belirli dönemlerde örnekler alınarak virolojik yönden muayene yapılmalıdır.

-Portörler bulup ayıklanmalı, periton sıvısından örnekler alınarak virus yönünden incelenmelidir.

¢




Enfeksiyöz Hematopoietik Nekroz

Salmonidae’lerde hematopoietik dokuların nekrozu ile karakterize akut ve bulaşıcı bir hastalıktır.

Etken Rhabdoviruslardan Enfeksiyöz hematopoietik nekroz virusu (IHNV) dur.

¢
Epizootiyoloji

-Hastalığa ilk defa Amerika rastlanmış daha sonrada tüm dünyaya yayılmıştır.

-

-Özellikle pasifik som balıklarında rastlanır. 2 aylıktan küçük salmonidaelerde %90’a ulaşan mortalite ile seyreder.

-Bulaşma; enfekte yem, su ve etkenle direkt temasla olmaktadır. Bulaşmada, su ısısının düşük olması ve diğer çevresel faktörlerde etkilidir.

-15oC nin (özellikle 8-10 oC) altında hastalık şekillenir.

-

¢
Bulgular

İnkübasyon süresi balıkların yaşı, su ısısı ve etkenin virulansına göre değişir.

-

¢

Klinik olarak; renkte koyulaşma, yüzgeç tabanlarında ve anüs etrafında kanama, ekzoftalmus, solungaçlarda anemi ve karakteristik olarak anüsten uzun ve opak beyaz bir gaitanın çıktığı görülür.

Bazı olgularda, dorsal yüzgeçte, şişlik, hiperemi ve nekroz görülebilir.

İlerlemiş olgularda skolioz ve asites gözlenebilir.

Nekropside;

Karın boşluğunda berrak sıvı birikimi

Periton, dalak ve pilorik seka etrafındaki yağ dokuda, iç organlarda, yüzme kesesinde ödem ve kanama

Dalak, karaciğer ve böbrekler genellikle solgun, bazen yüzeysel kanama

Mide ve bağırsak lumeninde müköz içerik, mukozada hemoraji

İntestinal mukozanın sıyrılması sonu anüsten dışarı çıkan mukoid gaita

Histopatolojik bulgular;

Karaciğer, dalak ve böbreğin hematopoietik dokularında ve pankreasta yaygın dejenerasyon ve nekrotik değişiklikler

Çizgili kaslarda, yüzgeç diplerinde ve gözün çevresinde kanama

Tanı

Klinik, histopatolojik ve virolojik olarak kesin tanı yapılır.

Korunma

Diğer viral hastalıklarda alınan önlemlerin yanısıra  yumurtaların iyotla dezenfeksiyonu virus naklini önler.

Ayrıca balıklar hastalandıktan sonra 3 gün süre ile su ısısı 20 oC ye çıkarılırsa hastalık geçiştirilebilir.

Sazanların İlkbahar Viremisi

Enteritis, peritonitis, iç organlarda ödem ve kanama gibi bulgularla ortaya çıkan akut ve bulaşıcı bir hastalıktır.

Etken ilk defa 1971’te izole edilen Rhabdovirus carpio’dur.

-

¢

¢Epizootiyoloji

Hastalığa su ısısının yükselmeye başladığı bahar aylarında rastlanır.

Özellikle 2 yaşlı sazanlar duyarlıdır.

Enfeksiyonun çıkış ve yayılışında çevre koşulları, sters faktörleri ve bakım-besleme koşulları etkilidir.

Bulaşma virusla bulaşık su ve yemle olurken argulus ve sülük gibi ektoparazitlerle etken taşınmaktadır.

Virusla enfekte hayvanlarda sekonder bakteriyel hastalıklara yatkınlık vardır. Özellikle  Aeromonas ve Pseudomonas enfeksiyonları ile birlikte gözlenir. Ölümler de daha çok bu bakterilerin oluşturduğu enfeksiyona bağlı şekillenir.

Bulgular

Hastalığın inkübasyon süresi, su ısısı, virus miktarı ve virulensi ile giriş yoluna bağlı değişir. Doğal enfeksiyonda 8-10 gündür.

Klinik olarak;

Yavaş solunum, yan yüzme

Şiddetli ekzoftalmus

Karında şişlik

Anüste hiperemi, ödem ve prolapsus

Solungaçlarda peteşiyel kanama

Pullarda dikleşme ve dökülme

Nekropside; 

Asites (Sero-purulent veya hemorajik)

Peritonitis

Kataral veya hemorajik enteritis karakteristiktir.

Ayrıca, iç organlarda ödem ve kanama, hava kesesinin iç yüzünde ve iskelet kaslarında peteşiyel kanama

Tanı

Hastalığın ilkbahar aylarında ve sazanlarda görülmesi, ölümlerin olması ilkbahar viremisinden şüphelendirir.

Nekropsi bulguları, diğer laboratuvar ve hücre kültürlerinde CPE yönünden incelemelerle kesin tanı yapılır.

Sazanların Viral Yüzme Kesesi Yangısı

Sazanlarda hava kesesinin yangısıyla karakterize akut seyirli bir hastalıktır.

Etken RNA viruslardan Rhabdovirus olup serolojik olarak ilkbahar viremisi virusu ile aynı özellikleri taşır.

Aeromonas ve Pseudomanas bakterilerine zemin yaratır.

Epizootiyoloji

Her yaşta sazanda görülmekle birlikte özellikle 1-2 yaşındaki sazanlarda daha sık rastlanır.

İnkübasyon su sıcaklığının yüksek olduğu dönemlerde 6-10 hafta, düşük sıcaklıklarda ise 7-8 aydır.

Enfeksiyona özellikle yaz aylarında sık rastlanır ve mortalite %100’e ulaşabilmektedir.

Enfeksiyonu çıkış ve yayılışında çevresel faktörlerin yanısıra yüzme kesesinin anatomik bozuklukların özellikle de arka kısmındaki anomalilerin etkisi fazladır.

Bulaşma direk (balıktan balığa) ve indirek yollarla olur.

Bulgular

Klinik olarak;

Yem almada isteksizlik

Yüzme bozuklukları (yan, spiral, aşağı doğru yüzme ve etrafında dönme)

Karında şişlik

Ekzoftalmus

Zayıflama ve refleks azlığı

Deri renginde koyulaşma

Kuyruk yüzgecinin gergin olması ve su yüzeyinde görünmesi

Nekropside;

Hava kesesinin ön ve arka bölümlerinin duvarında kalınlaşma ve peteşiyel kanama ile siyamsı nekrotik alanlar

Hava kesesi üzerinde sarımsı kırmızı renkli pseudomembran oluşumu ve eksudat birikimi

Peritonist

İç organlarda büyüme ve peteşiyel kanama

Anüste hiperemi ve prolapsus

Histopalojik bulgular;

Kesenin transisyonel epitelinde metaplazi, deskuamasyon ve nekroz ile birlikte yangısal hücre infiltrasyonu

Periton ile diğer iç organlarda kanama ve yangısal hücre infiltrasyonu

Tanı

Klinik, nekropsi ve histopatolojik bulgular yeterlidir.

Turna Balıklarının Kızıl Hastalığı
(Pıke Fry Rhabdovirus Disease)

Turna balıklarında (Exos lucius) görülen septisemik bir hastalıktır.

İlk defa 1973 yılında De Kinkelin tarafından tanımlanmış ve izole edilmiştir.

Etken rhabdoviruslardanPike fry rhabdovirus’tur.

Bulgular

  -Klinik olarak, vücut yüzeyinde bilateral olarak solungaç ve kaslarda peteşiyel kanama, hydrocephalus gözlenir.

  -Balıklarda kayıp %80-90 arasındadır.

  -Histopatolojik olarak, medulla spinalis, dalak, pankreas ve böbrekte kanama ile böbrek tubul hücrelerinde dejenerasyon ve nekroz gözlenir.

Yayın Balıklarının Viral Hastalığı

  -Amerika’da yayın balıklarında (Channel cat fish) su ısısının yükseldiği yaz aylarında gözlenen bir hastalıktır.

  -Etken Herpes virus familyasından Channel catfish virus’tur.

  -Özellikle larva ve yavrularda mortalite %80’e kadar ulaşır.

Bulgular 

  - Klinik olarak; ekzoftalmus, spiral yüzme, yüzgeç ve karın bölgesinde kanama, karın bölgesinde şişlik

  -Nekropside;

vBöbrekler solgun ve büyümüş,

vKaraciğer, böbrek, dalak ve kaslarda kanama

vMide genişlemiş ve lumeninde mukoid sıvı

vPeritoneal boşlukta sarımsı eksudat

  -Histopatolojik olarak;

vBüyük parankim organlarında hemoraji ve nekroz

vEn çok son böbrek etkilenir. Lenfoid hücre sayısında artış, proksimal tubullerde nekroz

vKaraciğer, dalak ve gastrointestinal kanalda kanama ve nekroz

 

Lenfokist Hastalığı

Deri ve yüzgeçlerin üzerinde nohut büyüklüğüne ulaşabilen yuvarlak veya inci tanesi benzeri nodüllerin oluşması ile karakterize mortalitesi düşük, kronik bir hastalıktır.

Etken İridoviruslardan Lenfokist hastalığı virusu’dur.

Lenfokist Hastalığı

Epizootiyoloji

Enfeksiyona hem tatlı hem de tuzlu sularda yaşayan balıklarda rastalnır.

En çok Pervane balıkları, yassı balıklardan kalkan, pisi ve dil balığı ve tatlı su levreklerinde gözlenir.

Bulaşma, enfekte su ve materyallerle direk temasla olur. Oluşumunda su ısısı oldukça büyük bir öneme sahiptir.

Patogenez

Virus derideki portantrelerden girdikten sonra 2-3 gün içinde hücrelere adsorbe olur.

Virus etkisi ile bağ doku hücreleri uyarılır ve hücrelerde 1mm çapa kadar büyüme görülebilir.

Hücreler ovalleşir ve hyalin bir kapsülle sarılır. 5-6. günlerde Fuelgen pozitif (DNA boyası)  sitoplazmik inklüzyonlar oluşur.

Büyüyen hücreler 6-9. gün sonunda tahrip olur ve virus diğer hücrelere yayılır.

Bulgular

Hastalık yavaş gelişir. Vücut yüzeyinde ve yüzgeçler üzerinde 1mm den nohut büyüklüğüne ulaşan açık sarı renkte nodüller gözlenir.

İç organlarda (özellikle mide ve bağırsaklarda) lenfokistlere rastlanır.

Tanı

Klinik olarak hastalığı tanımak kolaydır.

Histopatolojik muayene ile kesin tanı konulur.

Stomatopapilloma
(Karnabahar Hastalığı)

Özellikle yılan balıklarında alt ve üst çenede, başta, sırt bölgesinde ve yüzgeçlerde karnabahar görünümünde tümörlerin şekillenmesi ile karakterize sporadik ve kronik neoplastik bir hastalıktır.

Etken Papova grubundan Stomatopapilloma virus’tur.

Hastalık kronik seyirli ve mortalitesi düşüktür.

Bulgular

Klinik olarak;

Ağız çevresinde, sırt ve yanlarda karnabahar tarzında tümöral değişiklikler

Ölüm ağız çevresindeki tümöre bağlı beslenememe sonucudur

Kitleler büyüdükçe pigmentasyona bağlı olarak kahvemsi siyah renge dönüşür

Histopatolojik olarak;

Epidermisin bazal tabakasındaki küboidal hücrelerden köken alan tümördür.

Zamanla hücreler mekik karakter kazanır.

Tümör dokusu içinde epitel hücrelerinden oluşan adacıklar vardır.

Tanı

Hastalığa yılan balıklarında rastlanması ve karnabahar şekilli üremelerin olması nedeniyle tanı konulabilir.

Çiçek Hastalığı
(Epithelioma Papillosum)

Sazanlarda deri epitel hücrelerinin hiperplazisi sonucu deride beyaz, yüzeyden taşkın lezyonlar şeklinde ortaya çıkan kronik, bulaşıcı bir hastalıktır.

Etken Herpesvirus cyprini’ dir.

Epizootiyoloji

Cyprinidae familyasına ait türlerde gözlenirken, ender olarak da akvaryum balıklarında gözlenir.

Mortalitesi düşüktür.

Bulaşma, vücut yüzeyindeki portantrelerden etkenin girmesiyle direk olur.

İnkübasyon süresi 1 yıla kadar olabilir. 

Bulgular

Deri ve yüzgeçler üzerinde beyaz, yüzeyden taşkın, sert lezyonlar şeklindedir.

Bunlar zamanla büyür ve papillomatöz bir karakter alır.

Lezyonlar belirli bir büyüklüğüne ulaştığında dökülür ve yerinde nedbe dokusu oluşur. 

Nekropside, iç organlarda herhangi bir lezyon yoktur.

Histopatolojik incelemede, epidermis hücrelerinde hiperplazi, vakuoler dejenerasyon ve hiperkeratinizasyon ile bu hücrelerde intrasitoplazmik inklüzyon cisimcikleri gözlenir.

Tümörler ve paraziter hastalıklarla karışabilir.

Histopatolojik ve elektron mikroskobik incelemede virus partiküllerinin identifikasyonu ile tanı yapılır.