PARAZİTER MÜCADELE

A. DIŞ PARAZİTLER

I. KENELER

Sığırlarda kan emen bir çok kene türü vardır. Keneler larva, nimf ve ergin devrelerinde doyasıya kan emerler. Kan emerken de Sarılık gibi birçok hastalık etkenini hayvana bulaştırırlar. Kene yumurtaları ahır ve meralarda aylarca kalırlar ve kışı geçirebilirler. Keneler için en uygun ısı 27-30 oC’dir. En uygun nispi rutubet ortamı %80’dir. İlkbahar yağmurları ve ilk sıcaklarla beraber meradaki kene yumurtaları uyanmaya başlar ve Nisan-Mayıs aylarında ilk konakçılarını bulmuş olurlar.

Kenelerin başlıca zararları şunlardır ;

Ø Kan emerek hayvanın gelişimini etkiler, verimini düşürür ve deriyi irkiltirler

Ø Kan emme sırasında salgıladıkları madde hayvanın savunma sistemini olumsuz etkileyerek hastalılara karşı direncini azaltır

Ø Keneler konakçıları arasında çeşitli hastalıklarını taşır

Kene mücadelesi için kullanılan ilaçlar kene mevsiminde 5-6 hafta arayla tekrar edilmelidir. Kenelerin çok yoğun olduğu meralarda daha sık aralıklarla kullanılabilir. Bütün ilaçlar mutlaka Veteriner Hekim tavsiyesine göre kullanılmalıdır.

II. BİTLER

Bitler bütün ömürlerini hayvan üzerinde geçirirler. Kan emerek veya kıl ve deri döküntüleri ile beslenirler. Hayvandan hayvana temas yoluyla veya tımar malzemeleriyle bulaşırlar. Kışın ahır devresinde sayıları artar yazın kaybolurlar. Güneş ışığına duyarlıdırlar. İrkiltti ve kaşıntı yaparak hayvana huzursuzluk verirler. Verim düşüklüğü, zayıflama ve kansızlığa neden olurlar. Aşırı sıcak, havasız ve temiz olmayan ahırları ve gübreleri severler. Özellikle Doğu bölgelerimizde alışkanlık halinde olduğu gibi gübrenin ahır etrafında yığılması bir çok hastalığa davetiyenin yanında her kış bitten muzdarip olmanın kesin nedenidir.

III. UYUZ

Uyuz böcekleri butların iç yüzü, boyun ve gerdan bölgesinde, kuyruk bölgesinde, beden üzerinde ve ayaklarda yerleşirler. Kaşıntı, kıl dökülmesi ve deride kepeklenme yapar. Çok hızla yayılan ve İhbarı Mecburi bir hastalıktır.

IV. NOKRA (BÜVELEK)

Nokralar Hipoderma sineklerinin larvalarıdır. Bu sinekler görünüşleriyle bal arılarını andırırlar. Mayıs aylarının sonlarına doğru ortaya çıkan bu sinekler merada günün sıcak saatlerinde sığırların bacak kıllarına yumurtalarını yapıştırırlar. Yumurtalardan çıkan larvalar deriyi delerek deri altında göç etmeye başlarlar. Kasım-Aralık aylarında omuriliğe geçerek göçlerine omurilikte devam ederler. Sırt derisi altına gelerek burada gelişimini tamamlayarak ilkbahar aylarında deriyi delerler ve dışarı çıkarlar. İşte deri altından çıkan bu böcekler Hipoderma sineklerinin larvalarıdır. Larvaların şekilleri dut meyvesine benzer. Nokralı hayvanlar zayıf kalırlar ve ahıra girildiğinde zayıflıklarıyla hemen dikkat çekerler. Deriyi kullanılmaz hale getirdikleri için ekonomik olarak önemli bir hastalıktır. Mücadele için hayvanların meradan döndükleri Eylül-Ekim aylarında İvermektin grubu parazit ilaçları (enjektabl) kullanılır. Larvaların omurilikte bulunduğu Kasım-Aralık aylarında İvermektin grubu ilaçlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Omurilikte ölen larvalar omurilik sinirlerine baskı yaparak hayvanlarda felçlere neden olurlar. İvermektin grubu ilaçlar pratik olarak 50 kg. canlı ağırlığa 1 cc. hesabıyla kullanılır.

B. İÇ PARAZİTLER

I. KAN PARAZİTLERİ

Piroplazma (sıtma), Anaplazma, Babesia ve Theileria keneler ile bulaşır. Sıcak iklimlerde görülür.

II. KOKSİDİYOZ
4 haftalıktan büyük buzağılarda kanlı ishalle seyreden öldürücü bir hastalıktır.

III. KELEBEK HASTALIĞI
a. Paraphistomum (İşkembe Kelebeği)
Larvaları barsaklarda erginleri işkembede yaşarlar. İnce barsakta yaşayan larvaları şiddetli ishale neden olurlar.

b. Dicrocoelium dentricum (Kum Kelebeği)
Yumurtalarını karıncalar taşır. Karaciğer harabiyeti ve safra kanallarında yangıya neden olurlar. Şiddetli kansızlık, zayıflama ve verim düşüklüğüne neden olurlar.

c. Faciola hepatica (Yaprak Kelebeği)
d. Faciola gigantica (Yılan Kelebeği)
Karaciğerde yaşarlar. Karaciğer ve safra yollarında göç ederek organın tahribatına yol açarlar. Yumurta ve larvaları sulak ve bataklık yerlerde yaşayan su sümüklülerinde yaşarlar. Sümüklü böcek olmazsa kelebek hastalığı olmaz.

Karaciğerde erişkin parazitler 3-4 sene yaşarlar ve sürekli merayı bulaştırırlar. Birikinti su, göl kenarı ve taban suyu yakın meralarda otlayan hayvanlarda yıl boyu telefat görülür. Hayvanlar yemden yararlanamaz, iyi gelişemez, kilo alamaz ve zayıflar. Verimleri oldukça azalır. İleri derecede kansızlık ve hastalıklara karşı direnci azalması görülür.

Kelebekler İçin İlaç uygulama şekli ;

İlk Tatbikat: Eylül sonu - Ekim başı (Meradan dönüş)

İkinci Tatbikat: Kasım ayının ilk yarısı

Üçüncü Tatbikat: Ocak ayı

Dördüncü Tatbikat: Şubat sonu - Mart ortası (Meraya çıkmadan önce)

IV. MİDE-BARSAK KIL KURTLARI
Şirden ve ince barsakta yaşayan ince solucanlardır. Yumurtaları dışkı ile atılır. Yenilen otlardan bulaşır. Kan emerek beslenirler. Kansızlık, zayıflama, sindirim bozukluğu, şiddetli ishal, hastalıklara dirençte azalma, vücutta ödemlere neden olurlar.

V. AKCİĞER KIL KURTLARI
Solunum yollarında yaşarlar. Öksürük, zayıflama ve akciğer hastalıklarına yatkınlığa neden olurlar. Yumurtaları dışkı ile atılır. Bulaşık otlarla bulaşırlar.

VI. ASKARİTLER (YUVARLAK SOLUCANLAR)

Mide ve barsaklarda kan emerek beslenirler.

VII. ŞERİTLER (TENYA)
Barsaklarda 4-6 metre uzunluğundadırlar. Zayıflama ve verim düşüklüğüne neden olurlar

VIII. EKİNOKOK KİSTLERİ
Köpeklerin barsaklarında yaşayan Echinococcus granulosus adındaki şerit köpek dışkısı ile meraya yayılır. Dışkı ile bulaşmış otları yiyen geviş getiren hayvanlar ile bulaşık sebzeleri yiyen insanlarda görülür. En çok karaciğer ve akciğere yerleşerek içi su dolu kistlere neden olurlar. İnsanlara bulaştığı için çok önemli ve dikkat edilmesi gerekli bir hastalıktır. Bu sebeple köpekler tenyaya karşı düzenli ilaçlanmalı, sebze ve meyveler bol suyla yıkanarak yenilmelidir. Özellikle marul, tere gibi yapraklı sebzeler çok dikkatli yıkanmalıdır.

IX. SİSTİSERK
İnsanların barsaklarında yaşayan Tenia saginata isimli şeridin yumurtaları insanların dışkısı ve lağım suları ile meraya yayılabilir. Sığırlar otlarken bu yumurtaları alırlar. Larvalar barsak duvarını delerek kaslar içine yerleşirler. İçleri berrak sıvı ile dolu fındık büyüklüğünde kistler (sistiserk) meydana getirirler. Sığır etini çiğ veya az pişmiş olarak yenirse insanların barsağında şerit meydana gelir. Sistiserk kisti sığır için, şerit insan için zararlıdır.